የምንኖረው ዝቅተኛ ቁመት ያላቸው ሕንፃዎች በሚበዙበት ከተሞች እና አብዛኛዎቹ የመኖሪያ ቤቶች የተገነቡት ደግሞ ከጭቃና ከእንጨት ነው።
ከሲቪል ምህንድስና አንፃር፣ እነዚህ በጣም ቀላል መዋቅሮች ናቸው። ከተፈጥሯዊ የመሬት ሁኔታዎቻችን እና ወጪ ቆጣቢ የግንባታ አስፈላጊነት ጋር ተዳምሮ፣ ብዙ ሕንፃዎች በዘልማድ የሚገመቱ እና የሚሰሉ የመሬት ጭነት ተሸካሚ ዋጋዎችን በመጠቀም የተገነቡ ሲሆን፣ ተገቢ የአፈር ምርመራ አልተደረገላቸውም። ከእነዚህ የድሮ መዋቅሮች ውስጥ ብዙዎቹ ዛሬም ድረስ ይገኛሉ፣ የፈረሱ ካሉም ብዙም መረጃ አይገኝላቸውም።
ከጊዜ በኋላ፣ ይህ አካሄድ የጂኦቴክኒካል ምርመራዎች አላስፈላጊ እንደሆኑ የተሳሳተ የህዝብ ግንዛቤ ፈጥሯል። በአንዳንድ ሁኔታዎች፣ በምህንድስና እና በሳይንሳዊ ማስረጃ በመመርኮዝ ሳይሆን በእድል ወይም ደግሞ ፈጣሪ ያቃል በሚል የመዋቅሮች ዕጣ ፈንታ ይወሰናል ካዛም ይገነባሉ።
ይሁን እንጂ፣ በኢትዮጵያ ዘመናዊ የግንባታ ሂደት ከአሁን በኋላ በቀላል ጭቃና እንጨት በተሞሉ ቤቶች ግንባታ ብቻ የተወሰነ አይሆንም። አገራችን አሁን ባለ ብዙ ፎቅ ሕንፃዎችን፣ ድልድዮችን፣ መንገዶችን እና ግድቦችን እየገነባች ሲሆን፣ ክብደታቸው፣ ውስብስብነታቸው እና የደህንነት መስፈርቶቹ እጅግ የላቁ ናቸው። ለእንደዚህ አይነት ፕሮጀክቶች፣ ከታች ያለውን መሬት መረዳት አማራጭ የሌለው አካሄድ ነው። የጂኦቴክኒካል ምርመራ ደህንነቱ የተጠበቀ፣ ዘላቂ እና ወጪ ቆጣቢ ግንባታ መስፈርት እየሆነ መጥቷል።
የጂኦቴክኒካል ምርመራዎች በኢትዮጵያ ውስጥ ያለው ጠቀሜታ
ኢትዮጵያ እጅግ በጣም ብዙ የተፈጥሮ ስጦታዎች ያሏት ሀገር ናት - መልክዓ ምድሯ ከከፍተኛ ተራሮችና ከስምጥ ሸለቆዎች እስከ ሰፊ የወንዝ ተፋሰሶችና ሜዳ ቆላማ ቦታዎች ድረስ ይለያያል። ከነዚህ መልክዓ ምድር አቀማመጦች ጋር እኩል የሆነ የመሬት ጥናት ጥያቄ ይመጣል። በመሬት ውስጥ ያለው አፈር ወይም ድንጋይ ከዚህ በታች እንደሚታየው ሊለያይ ይችላል፤ ይህም በህንፃ፣ በድልድይ ወይም በግድብ ክብደት ጫና የተለያየ ባህሪ ሊያሳይ ይችላል።
የሸክላ አፈር
የእሳተ ገሞራ አመድ
አሉቪያል አሸዋ
የበሰበሰ ድንጋይ
በብዙ የአገሪቱ ክፍሎች፣ መሬቱ በወቅታዊ ለውጦች፣ በከርሰ ምድር ውሃ ወይም በመሬት መንቀጥቀጥ እንኳን የተለያይ ባህሪ ያሳያል። ለምሳሌ፣ የአዲስ አበባ ቦሌ አካባቢ ጥቁር የጥጥ አፈር በእርጥበት ሊያብጥ እና ሊኮማተር፣ በአዋሽ ወንዝ ዳርቻ ያሉት የወንዝ ክምችቶች ደግሞ ከባድ ጭነት ሲኖርባቸው ሊንቀሳቀሱ ወይም ሊሰጥሙ ይችላሉ። እንደዚህ አይነት ልዩነቶች ማለት በአንድ ቦታ ላይ ላለ መዋቅር የሚሰራው ነገር በሌላ ቦታ ሙሉ በሙሉ ሊወድቅ ይችላል ማለት ነው።
ለዚህም ነው በኢትዮጵያ የጂኦቴክኒካል ምርመራዎች በጣም አስፈላጊ የሆኑት። መሬቱን በአግባቡ ማጥናት ከፕሮጀክቱ የሚሰራበት ቦታ ላይ ምን እንዳለ ይነግረናል - የአፈር ንብርብሮቹ፣ የድንጋይ ሁኔታው፣ የከርሰ ምድር ውሃ ደረጃው እና የመሬት መንቀጥቀጥ አደጋዎች። በዚህ መረጃ መሐንዲሶች አስተማማኝ እና ዘላቂ መሠረቶችን መንደፍ፤ አፈሩ ምን ያህል ክብደት ሊሸከም እንደሚችል ማስላት፤ እና ስምጠት ወይም የመሬት መንቀጥቀጥ መቋቋም የሚያስችሉ ጉዳዮችን ማቀድ ይችላሉ። ባጭሩ፣ የጂኦቴክኒካል ምርመራ በኢትዮጵያ ልዩ መልካ ምድር ላይ የጊዜ ፈተናን የሚቋቋሙ መዋቅሮችን ለመገንባት የመጀመሪያው እና በጣም አስፈላጊው እርምጃ ነው።
በኢትዮጵያ የተለመዱ መጥፎ አሰራሮች
ብዙ የፕሮጀክት ባለቤቶች እና የመንግስት ባለስልጣናት የጂኦቴክኒካል ምርመራዎችን አስፈላጊነት ቢገነዘቡም፣ ባህላዊ የአስተሳሰብ መንገዶች ብዙውን ጊዜ የመጨረሻውን ውሳኔ ይቀርጻሉ። በዚህም ምክንያት ትክክለኛ ምርመራዎች ይዘላሉ ወይም በአቋራጭ መንገዶች ይተካሉ። ይህም በመስኩ ላይ ሰፊ የሆኑ መጥፎ ልምዶችን አስከትሏል፣ ለምሳሌ፡-
ሪፓርት የለም
የምርመራ ሪፖርት የለም
ምንም አይነት ምርመራ ሳያደርጉ ግንባታ መጀመር።
የሌሎችን ሪፓርት መጠቀም
ፕሮጀክቱ ያረፈበትን ትክክለኛውን መሬት ከመርመር ይልቅ ከሌላ የፕሮጀክት ቦታ የተገኘውን የአፈር ወይም የድንጋይ መረጃ መጠቀም።
ቴስት የለም
የአፈር ናሙናዎችን መሰብሰብ ነገር ግን ወደ ላቦራቶሪ አለመላክ።
የተጭበረበረ ሪፖርት
ሪፓርት ማጭበርበር
በሳይንሳዊ ውጤቶች ላይ ሳይሆን በግምታዊ ወይም ጠቅላላ ደንቦች ላይ በመመርኮዝ መስራት።
የምርመራ ሥራን መቀነስ
ገንዘብ ለመቆጠብ በማሰብ የሙከራ ጉድጓዶችን ወይም ናሙናዎችን ቁጥር መቀነስ።
የምርመራ ውጤቶችን ችላ ማለት
በግንባታ ወቅት ከጂኦቴክኒካል ሪፖርቶች የተሰጡ ምክሮችን ችላ ማለት።
እነዚህ አቋራጭ መንገዶች ወዲያውኑ ጊዜን ወይም ወጪን ሊቆጥቡ ይችላሉ፤ ነገር ግን ብዙውን ጊዜ ወደ ትላልቅ ችግሮች ያመራሉ።
በኢትዮጵያ የተከሰቱ የጂኦቴክኒካል ችግሮች
ብዙ ያለፉ ውድቀቶች በትክክል ባይሰነዱም፣ ደካማ መሠረት ያላቸው መዋቅሮች ችላ ማለት አስቸጋሪ ነው። በኢትዮጵያ ውስጥ በብዛት የሚታዩ አንዳንድ ችግሮች እነሆ፡
በጥቁር የጥጥ አፈር ምክንያት ስንጥቆች እና ስጥመቶች
እነዚህ የሚያብጡ አፈሮች እርጥበት ሲያገኙ ያብጣሉ እና ሲያጡ ደግሞ ይኮማተራሉ፣ ይህም ብዙውን ጊዜ በመሠረት እና በወለሎች ላይ ስንጥቆችን ያስከትላል። የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የድህረ ምረቃ ምርምርን ጨምሮ ብዙ ጥናቶች እነዚህን ችግሮች አጥንተዋል፤ በተለይም እንደ ቦሌ ባሉ አካባቢዎች ላይ ብዙ ተሰርቷል።
በደጋማ አካባቢዎች የቁልቁለት መደርመስ እና የመሬት መንሸራተት
በተራራማ አካባቢዎች የሚዘንበው ከባድ ዝናብ የመሬት መንሸራተትና የመንገድ መደርመስን ያስከትላል። የኢትዮጵያ መንገዶች ባለስልጣን እንደዚህ አይነት ብዙ ጉዳዮችን አጥንቷል፣ የአባይ መንገድ ቁልቁለት መደርመስ በጣም ከሚታወቁ ምሳሌዎች አንዱ ነው።
በወንዞችና በሐይቆች አቅራቢያ የጎርፍ ወይም ደካማ መሠረት አደጋ
ከውሃ አጠገብ የተገነቡ ድልድዮችና ሌሎች መዋቅሮች ብዙውን ጊዜ ደካማ አፈር ወይም ወቅታዊ የጎርፍ ችግር ያጋጥማቸዋል፤ ይህም ደህንነታቸውን እና የቆይታ ጊዜያቸውን ይጎዳል።
በስምጥ ሸለቆ ውስጥ የመሬት መንቀጥቀጥ አደጋዎች
በቅርቡ በአፋር ክልል በፈንታሌ አቅራቢያ እንደተከሰተው የመሬት መንቀጥቀጥ፣ ደካማ በሆኑ መዋቅሮች ላይ ጉዳት ሊያስከትሉ ይችላሉ፣ ይህም የመሬት መንቀጥቀጥን የመቋቋም አቅም ያለው ዲዛይን አስፈላጊነትን ያጎላል።
የግንባታ መዘግየቶች እና ከጣራ በላይ ወጪ መጨመር
በደካማ ምርመራ ወይም ባልታዩ የመሬት ሁኔታዎች ምክንያት - ያልተጠበቁ የአፈር ችግሮች የተለመዱ ናቸው። እንደ አዲስ አበባ-ጅማ መንገድ እና በአዲስ አበባ ውስጥ ያሉ በርካታ ሕንፃዎች የፕሮጀክት መዘግየት እና ወጪ መጨመር አጋጥሟቸዋል።
የሚመከሩ እርምጃዎች / ምርጥ ልምዶች
ከላይ የተዘረዘሩትን ችግሮች ለማስወገድ እና በኢትዮጵያ ውስጥ ደህንነቱ የተጠበቀ እና ዘላቂ ግንባታ እንዲኖር የሚከተሉትን ተግባራት ማከናወን አስፈላጊ ነው፡
በቦታው ላይ ትክክለኛ ምርመራዎችን ማካሄድ: ፕሮጀክቱ የሚገነባበትን ቦታ ትክክለኛ የጂኦቴክኒካል ምርመራ ያድርጉ። ከሌሎች ፕሮጀክቶች በሚመጡ ግምቶች ወይም መረጃዎች ላይ ከመተማመን ይቆጠቡ።
ብቃት ያላቸው የጂኦቴክኒካል መሐንዲሶችን መቅጠር፡ በኢትዮጵያ አፈሮች ላይ ልምድ ያላቸው ባለሙያዎች፡ ግኝቶችን በትክክል በመተርጎም እና ምርጥ የመሠረት መፍትሄዎችን ሊጠቁሙ ይችላሉ።
የኢትዮጵያን ኮዶችና ደረጃዎች ይከተሉ፡ የኢቢሲኤስ (የኢትዮጵያ የግንባታ ኮድ ደረጃዎች) ማክበር የአፈር ምርመራ፣ የመሠረት ዲዛይን እና የመሬት መንቀጥቀጥ ጉዳዮች የሕግ እና የደህንነት መስፈርቶችን የሚያሟሉ መሆናቸውን ያረጋግጣል።
ጥልቅ የላብራቶሪ ምርመራዎችን ያካሂዱ: የአፈር ናሙናዎች መሬቱ እንዴት እንደሚሸከም ለመረዳት፤ ጥንካሬ፣ መጠቅጠቅ፣ የእርጥበት መጠን እና ሌሎች ባህሪያት መመርመር አለባቸው።
ፕሮጀክት-ተኮር ተግዳሮቶች ይለዩ እና ያቅዱ፡ መዋቅሮችን በሚነድፉበት ጊዜ እንደ ጥቁር የጥጥ አፈር፣ የደጋማ ቦታዎች ተዳፋት፣ የወንዝ ዳርቻ መሠረቶች ወይም የመሬት መንቀጥቀጥ ዞኖች ያሉ የአካባቢ ጉዳዮችን ያስቡ።
የተጠኑ የመሠረት መፍትሄዎችን ይተግብሩ: በአፈር ሁኔታ ላይ በመመስረት፣ ይህ የአፈር መረጋጋትን፣ ጥልቅ ወይም የተጠናከረ መሠረቶችን፣ የግድግዳ መከላከያዎችን ወይም የፍሳሽ ማስወገጃ እርምጃዎችን ሊያካትት ይችላል።
ለወደፊት ማጣቀሻ የሚሆኑ የሰነድ ግኝቶች፡ የምርመራዎችን እና የዲዛይን ውሳኔዎችን መዝገቦች መያዝ ለጥገና፣ ለማስፋፋት ወይም አለመግባባቶችን ለመፍታት ይረዳል።
እነዚህን ምክሮች በመከተል፣ ከትናንሽ ቤቶች እስከ ዋና ዋና አውራ ጎዳናዎችና ድልድዮች ድረስ፤ የግንባታ ፕሮጀክቶች ከፍተኛ ወጪ የሚጠይቁ ውድቀቶችን፣ መዘግየቶችን እና የደህንነት አደጋዎችን ያስወግዳሉ። ትክክለኛ እቅድ ማውጣት የኢትዮጵያ ሕንፃዎችና መሠረተ ልማቶች ደህንነታቸው የተጠበቀ፣ ዘላቂ እና አስተማማኝ ሆነው እንዲቀጥሉ ያደርጋል።
መደምደሚያ
የጂኦቴክኒካል ምርመራዎች የቴክኒክ መስፈርት ብቻ አይደሉም፤ በኢትዮጵያ ውስጥ ደህንነቱ የተጠበቀ፣ ዘላቂ እና ወጪ ቆጣቢ ግንባታ ለማድረግ እነዚህ ምርመራዎች ወሳኝ ናቸው። የጥቁር ጥጥ አፈርን ከመረዳት ጀምሮ እስከ ደጋማ ቦታዎች፣ የወንዝ ዳርቻ መሠረቶች እና የመሬት መንቀጥቀጥ ዞኖች ድረስ፣ ከፕሮጀክቱ በታች ያለውን መሬት ማወቅ መሠረቶች እና መዋቅሮች እንደታሰበው እንዲሰሩ ያደርጋል።
ተገቢውን ምርመራ ችላ ማለት የተለመዱ ችግሮችን አስከትሏል፤ ስንጥቆች፣ ሰፈሮች፣ የቁልቁለት መደርመሶች፣ ጎርፍ፣ የመሬት መንቀጥቀጥ ጉዳት እና ከፍተኛ ወጪ የሚጠይቁ የግንባታ መዘግየቶች። ከእነዚህ ችግሮች ውስጥ ብዙዎቹን በጥንቃቄ እና በቦታው ላይ በተመረኮዙ የጂኦቴክኒካል ጥናቶች መከላከል ይቻል ነበር።
ወደፊት ስንመለከት፣ ሁለት ተጨማሪ ልዩ ጽሑፎችን እናወጣለን፡-
- ዓለም አቀፍ የግንባታ ውድቀቶች እና ምን ችግር እንደተፈጠረ እንዘግባለን።
- በኢትዮጵያ ውስጥ የተመዘገቡ የግንባታ መዋቅሮች ውድቀቶች እና ለወደፊት ፕሮጀክቶች የሚሰጡት ትምህርት።
የበለጠ ጥልቅ ጥናት ማድረግ ለሚፈልጉ አንባቢዎች፣ እነዚህን ውድቀቶች እንደ ዝርዝር የጉዳይ ጥናቶች የሚያጠና እና ተመሳሳይ ችግሮችን ለመከላከል የሚተገበሩ መፍትሄዎችን የሚያብራራውን ልዩ ቡክሌታችንን እንዲያነቡ እንመክራለን።
